در پاسداشت مجدد یک اعتراف به استادی و افتخار به شاگردی

بمناسبت مرگ “قوام” علوم سیاسی ایران

✍ : دکتر صفر ولدبیگی

در بهاری روشن از امواج نور
ناگهان خوابی مرا خواهد ربود

سه شنبه ٩ خردادماه استاد تمام، پژوهشگر ارشد و اندیشمند خوش فکر ایرانی دکتر “عبدالعلی قوام” در سن ٧٨ سالگی بدرود حیات گفت.کمتر دانشجو یا پژوهشگری در حوزه علوم سیاسی و روابط بین الملل در ایران یافت می شود که با چهره،خدمات،کتب و مقالات و دغدغە های این استاد فرهیخته آشنا نبوده و از پژوهشها،دانش و بینش عمیقش در مباحث توسعه و اصول روابط بین الملل بهره مند نشده باشد. اکثر کتب و مقالاتش از منابع اصلی در آزمونهای ورودی گرایشات رشتە علوم سیاسی در مقاطع ارشد و دکتری بوده و می باشند. کمتر دانشجویی در مقاطع ارشد و دکترای علوم سیاسی در دانشگاههای شهر تهران بوده که ترم یا سنواتی از عمر دانشجویش افتخاری شاگردی ایشان را نداشته باشد.

ما که از دور جزء خوانندگان آثار و اندیشه هایش بودیم؛ در دوره تحصیلی دکتری در هشت سال پیش در تهران بسیار مسرور و صد البته سعادتمند بودیم که اکنون بر کرسی شاگردیشان در دانشکده جلوس و از نزدیک مستفیذ از چهره، آرا و اندیشه های بنیادیش در حوزه توسعه،جهانی شدن،استعمار و مسائل سیاسی واقتصادی بودیم.
استادی خوش قامت،خوش منظر،خوش بیان وخوش پوش با دیسیپلینی یگانه که لحظه ای بر صندلی استادی کلاس آرام نمیگرفت و دائما ایستاده و برپا با شور وشعفی وافر در سن هفتاد سالگی از آخرین نظریات توسعه سخن می گفت و استادانه دانش و چارچوب فکری دانشجویانش را با پرسشهای بنیادی به چالش می کشید.
بسیار علاقمند و مصّر به مباحثه کلاسی و پژوهشگری شاگردانش بود.به شخصه هیچگاه مبحث جذاب و کاربردی “شیفت پارادایم” که آن ترم در کلاسش بخوبی آموزش و سعی داشت در پژوهشهایمان بکارگیریم فراموشم نخواهد شد.پایان هر جلسه از کلاس حتما تکلیفی،تحقیقی ،آزمونی برای جلسه بعد اعلام و به جد پیگیر انجام آن بود. آنموقع خواستن و اصرار به انجام آنهمه تکلیف و پژوهش،گاها دلخور و رنجورمان میکرد و طبق سنت همیشگی اکنون آرزو داریم که ایکاش بیشتر از آنها ازمان طلب میکرد و وادار به پژوهش و تکلیف میکرد؛چرا که هیچگاه و افسوس برای هیچکس دیگر دکتر قوام و کلاس و اندیشه اش برپانمی گردد.

تحصیل و اقامت در آمریکا و انگلستان در قبل از انقلاب، از وی چهره ای متخصص و متعهد درباب مسائلی توسعه ای و اصول روابط بین الملل ساخته بود. نتیجه بیش از چهل سال تدریس و تالیفش در مراکز دانشگاهی و پژوهشی ایران، تالیف،ترجمه ونشر دهها کتاب وصدها مقاله خواندنی،کاربردی و فاخر برای پویندگان حوزه های توسعه،روابط بین الملل وسیاستهای تطبیقی بوده است که قطعا در ذهن و اندیشه همه ما باقی مانده وجزء گرانبهاترین میراث علمی این سرزمینند.

مهمترین و جدیترین دغدغه و امید این اندیشمند فاضل، توسعه ایران در حوزه های اقتصادی وسیاسی،ترسیم منافع ملی و جایگاه آن بود که متاسفانه رخ درنقاب خاک کشید و رویا و آرزویش محقق نگردید. یادش به فراخور سودمندی کتاب هایش از میان نخواهد رفت.امیدواریم آرزوی استاد با همت شاگردانش در دهه های بعد برای نسلهای آتی محقق گردد. به آن امید.