موانع ارث کدامند؟ آیا والدین می توانند فرزندان خود را از ارث محروم کنند؟

ارث از جمله ی آن دسته مباحث و موضوعات حقوقی است که شاید هر انسانی در طول عمرخود، خواه ناخواه با آن رو در رو می شود.

گاهی والدین فرزندان خود را تهدید به محروم کردن از ارث می کنند حال سوال این است که آیا پدر و مادر می توانند فرزند خود را از ارث محروم کنند ؟در این گزارش می خواهیم بدانیم چه چیزهای باعث می شود وراث از ارث محروم شوند؟

ارث یعنی مال و دارایی ک از شخص متوفی برای بازماندگان به جا می ماند. شاید بعضی ها گمان کنند که چون شخص صاحب اموال است به هر کسی که بخواهد می تواند مالش را وصیت کند اما این گونه نیست. به استناد ماده۸۴۳ق.م  وصیت به زیاده بر ثلث ترکه نافذ نیست مگر به اجازه وراث و اگر بعض از ورثه اجازه کند فقط نسبت به سهم او نافذ است.

موانع تحقق ارث

مقصود از موانع تحقق ارث، اموری است که وجود هر یک از آن‌ها، به‌رغم وجود شرایط وراثت، مانع از تحقق ارث می‌شود. برای اینکه بتوان وارثی را به این علت از ارث محروم کرد، باید وجود یکی از این عوامل به اثبات برسد. در صورت شک در وجود مانع، کسی که اسباب و شرایط وراثت در او جمع باشد، از متوفی ارث خواهد برد. موانعی که در قانون مدنی از آن‌ها نام برده شده است عبارتند از:

۱- کفر: کافر از مسلمان ارث نمی‌برد، امّا مسلمان از کافر ارث می‌برد.

۲- قتل:  کشتن عمدی کسی به ناحق – نه برای قصاص، دفاع یا حدّ و مانند آن – موجب محرومیّت قاتل از ارث است. به قول مشهور، در قتل خطایی، قاتل تنها از دیه پرداختی محروم است.در این که قتل شبه عمد مانند قتل خطایی است یا حکم قتل عمد را دارد، اختلاف است. قول نخست به ظاهر کلمات بیشتر فقها نسبت داده شده است.

به استناد ماده‌ی ۸۸۰ ق.م، هر‌گاه کسی عمداً مورّث خود را بکشد، از ارث او محروم می‌شود. این حکم قانون‌گذار از دو جهت دارای اهمیت است. نخست آنکه محرومیت از ارث، بعنوان نوعی تنبیه و مجازات برای قاتل در نظر گرفته شده است. دیگر آنکه منع از ارث نوعی اقدام پیشگیرانه از جرم قتل نیز هست، چرا که انگیزه‌‌ی ارتکاب قتل را، در فرضی که وارث به طمع دستیابی به ثروت مورّث به آن دست می‌زند، ازبین می‌برد.لیکن در این مورد باید دانست که اگر قتل عمدی مورّث، به علت مشروعی باشد، مانع از تحقق ارث نیست و به همین دلیل است که ماده‌ی ۸۸۱ ق.م مقرر می‌دارد: «در صورتی که قتل عمدی مورث، به حکم قانون یا برای دفاع باشد مفاد ماده‌ی فوق مجری نخواهد بود».

۳- برده بودن : برده بودن مورّث یا وارث مانع ارث است، مگر آن که وارث، منحصر به برده باشد. در این صورت، برده – هر چند به طور قهری – از ترکه خریداری و آزاد می‌گردد و باقی مانده ترکه به او داده می‌شود.

۴- لعان:  اگر مردی با همسرش برای نفی فرزند از خود، ملاعنه (لعان یعنی نسبت دادن زنا به همسر خود و یا فرزند مشروع خود را انکار کردن) کند، زن و شوهر از یکدیگر و نیز مرد از فرزند مورد لعان و بالعکس، ارث نمی‌برند.

۵- زنا: نه زنا زاده از پدر و مادر خود ارث می‌برد و نه پدر و مادر و نزدیکان آنان از وی.

با این تفاسیر متوجه می شویم که والدین نمی توانند فرزندان خود را از ارث محروم کنند بدین معنا که اگر این خواسته خود را در قالب وصیت یا حتی در دفاتر اسناد رسمی بیان کنند باز هم معتبر نیست چون ارث از قوانین امری است و خلاف آن نمی توان عمل یا توافق  کرد.